Η κρητική φορεσιά αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της λαογραφίας της Κρήτης.Η κρητική παραδοσιακή φορεσιά που γνωρίζουμε σήμερα, φοριέται ελάχιστα πλέον σε καθημερινή βάση αλλά σε πολλές γιορτές και επίσημες εκδηλώσεις θα δούμε άνδρες και γυναίκες να ντύνονται με την πολυποίκιλτη υφαντή και κεντητή στολή που καθιερώθηκε μετά τον 16ο αιώνα.
ΑΝΔΡΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ
Η ανδρική παραδοσιακή στολή είναι κοινή για όλο το νησί και διακρινόταν σε δυο παραλλαγές.
Η μία ήταν η καθημερινή ανεπίσημη στολή που αποτελείται από την λινή μαύρη βράκα (που συναντιόταν σε ολόκληρο το αιγαίο), το πουκάμισο, το «μεϊτανογέλεκο» και μία μακριά ζώνη που τυλίγεται πολλές φορές στη μέση. Η στολή αυτή συμπληρωνόταν με τα μαύρα δερμάτινα «στιβάνια» (είδος ψηλής μπότας) και το κρουσωτό μαντίλι στο κεφάλι.
Στις μέρες μας η παραδοσιακή αυτή φορεσιά έχει αντικατασταθεί με μια πολύ απλοποιημένη μορφή της που φοράνε ακόμα κυρίως οι ηλικιωμένοι στα ορεινά χωριά και αποτελείται από τη μαύρη ή χακί «γκυλόττα», μαύρο πουκάμισο, μαύρα στιβάνια και το γνωστό κρουσωτό κεφαλομάντηλο.
Η επίσημη παραλλαγή της ανδρικής φορεσιάς τα λεγόμενα «σαλβάρια» κατασκευάζεται συνολικά από μπλε τσόχα καλής ποιότητας.Την αποτελούσαν η πολύπτυχη βράκα, το μεϊτανογέλεκο που ήταν διακοσμημένο με πλούσια κεντήματα, το κεντητό μεταξωτό πουκάμισο,η μακριά μεταξωτή βυσσινή ζώνη και τα «στιβάνια» που, σε αντίθεση με τα καθημερινά, είχαν λευκό χρώμα. Η φορεσιά αυτή συμπληρωνόταν από το απαραίτητο κρουσωτό μαντίλι και την αλυσίδα που κρεμόταν από το λαιμό και ενωνόταν με το μαχαίρι που περνούσαν από τη μέση τους κάτω από τη ζώνη.Η χειροποίητη γκυλόττα αποτελεί τμήμα της παραδοσιακής Κρητικής ενδυμασίας η οποία αντικατέστησε την βράκα μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο.Η ενδυμασία αυτή φορέθηκε κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης επί Κρητικής Πολιτείας.
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΦΟΡΕΣΙΑ
Από το 1316 και μέχρι το 1525 η γυναίκα της Κρήτης, ντύνεται με το παλαιό παραδοσιακό φόρεμα του Βυζαντίου, το οποίο διατηρείται αναλλοίωτο για δυόμισυ περίπου αιώνες.
Μετά την άλωση της Πόλης η γυναίκα της Κρήτης, αρχίζει να επηρεάζεται, από την Βενετσιάνικη μόδα. Το 1920 επιβάλλεται η Φράγκικη (Ευρωπαϊκή) μόδα και τις τελευταίες δεκαετίες η Αμερικανική, με αποτέλεσμα οι παραδοσιακές φορεσιές να καταλήξουν στα μουσεία.Σύμφωνα δε με πολλές μαρτυρίες ηλικιωμένων, σε αρκετά μέρη της Κρήτης, όταν πέθαινε κάποιος, του φορούσαν την καλύτερη φορεσιά του κι έκαιγαν τα υπόλοιπα ρούχα του. Έτσι η συλλογή των στοιχείων για την παραδοσιακή φορεσιά, ήταν φοβερά δύσκολη.
Η γυναικεία στολή περιλαμβάνει δύο βασικούς τύπους:
Α. Η Σφακιανή φορεσιά
Ο τύπος της Σφακιανής φορεσιάς περιλαμβάνει πολύπτυχο κεντητό φουστάνι, κεντητή ποδιά, το «μεϊτάνι» (πρόκειται για είδος σακακιού με μακριά μανίκια), ή την «σαλαμάρκα» (κεντημένο αμάνικο σακάκι), πάνω από το μεταξωτό πουκάμισο. Το κεντητό μεταξωτό μαντίλι στο κεφάλι και διάφορα κοσμήματα και νομίσματα στο στήθος συμπληρώνουν το σύνολο της στολής.
Β. Η Ανωγειανή φορεσιά
Ο άλλος τύπος γυναικείας φορεσιάς είναι η «ανωγειανή» που εμφανίζεται στα μέσα του 17ου αιώνα και είναι και ο πιο διαδεδομένος σε ολόκληρο το νησί.Χρησιμοποιεί φούστα με σάκο, κατινάκι (φόρεμα με μπούστο ραμμένο σε πλατιά φούστα), τζεμπέρι στο κεφάλι, μπροστοποδιά, σαλβάρι (μακριά βράκα), ποκαμίσα και μαύρα παπούτσια, καθώς και πολλά χρυσαφικά κυρίως λίρες.
Πηγές:https://ellas2.wordpress.com,https://el.wikipedia.org,http://www.destinationcrete.gr http://e-sfakia.gr, https://www.kritesneasionias.gr/kritiki-endimasia/